تحلیل همبستگی فضایی تحولات جمعیتی با تغییرات شدت آسیب‌پذیری یک دهۀ اخیر کلان‌شهر تهران

کلان‌شهرها، به واسطة جمعیت کلان‌شهری، بیش از سایر شهرها در معرض آسیب ناشی از بلایای محیطی قرار دارند و اغلب به طور روزافزون میزان آسیب‎پذیری آن‌ها در حال افزایش است. ارزیابی آسیب‎پذیری، به‌ویژه در بازه‎های زمانی مشخص، پایه‎های جدیدی را برای برنامه‎ریزی و مدیریت شهری بهتر فراهم آورده است. علاوه بر این، طی سالیان اخیر، مفهوم واژة آسیب‎پذیری در چارچوب بررسی ارتباط بین سیستم‎های به‌هم‌پیوستة طبیعی‌ـ انسانی و به تبع آن در اکولوژی انسانی همواره مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر، جابه‌جایی‎های جمعیتی در مناطق مختلف شهرهای بزرگ همواره تابع الگوهای مختلف است. ازین‌رو، هدف اصلی از پژوهش حاضر شناسایی ارتباط فضایی تحولات جمعیتی مناطق کلان‌شهر تهران با تغییرات شدت آسیب‌پذیری محیطی طی یک دهة اخیر بود. روش‎شناسی پژوهش مشتمل بر ارزیابی آسیب‎پذیری در سه لایه آسیب‌های ناشی از مخاطرات طبیعی، آسیب‌های ناشی از ساختار شهری، و آسیب‎های محیطی طی دهة اخیر شهر تهران است. همچنین، با استفاده از نتایج سرشماری، تغییرات جمعیتی در 22 منطقة شهر تهران در یک دهة اخیر بررسی شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نیمة جنوبی شهر در یک دهة اخیر بیشترین افزایش آسیب‌پذیری را داشته که موجب بیشترین کاهش جمعیت شده است. البته باید به منطقة 18، که در پهنة غربی شهر واقع شده، اشاره کرد که به‌رغم افزایش آسیب‌پذیری با افزایش جمعیت روبه‌رو بوده است. پهنة شرقی نیمة شمالی شهر هم با افزایش آسیب‌پذیری همراه بوده که طی دهة اخیر دچار افزایش شدید جمعیت شده است. این تحولات می‌تواند در بحران‌های احتمالی آینده این بخش از شهر را به‌شدت دچار چالش کند. همچنین، در پهنة غربی نیمة شمالی کاهش آسیب‌پذیری همراه افزایش جمعیت شهری حادث شده است که باید به ظرفیت‌پذیری جمعیت مورد قبول این بخش از شهر (به‌ویژه منطقة 22) از حیث تغییرات آسیب‌پذیری توجه ویژه شود.